HAFTA sonu için Kars’a geldim.
Mehlika’nın hikâyesi
- 31 Temmuz 2017, 02:00
Mehlika’nın hikâyesi
İlkokulu, ortaokul ve liseyi Kars’ın Susuz ilçesinde okumuştum.
Yanıma okumak için Firdevs Gümüşoğlu’nun yazdığı “Cilavuz Köy Enstitüsü”isimli kitabı aldım.Cilavuz, Susuz’un eski adıydı.
Cumhuriyet’in en önemli eğitim projesi olan köy enstitülerinden birine ev sahipliği yapmış ve adını vermişti.
Enstitü kapandıktan sonra okul “ilköğretmen okuluna” dönüşmüş, öğretmen yetiştirmeye devam etmiş.
Biz okurken “öğretmen lisesi”ydi.
Bir süre de “Anadolu öğretmen lisesi” olarak kaldı ve nihayetinde “Anadolu lisesi”ne dönüştü.
YA CİLAVUZ?
Kitabı okurken Cilavuz’un 1937’den beri, bizim aile de dahil, Kars, Artvin, Ağrı ve Erzurum gibi illerden birçok ailenin ortak hikâyesine dönüştüğünü fark ettim.
Okulun, sözünü ettiğim aileler için önemini anlatan bir kız isteme hikâyesi var.
Rivayete göre, erkek tarafı kız isterken, oğullarının ne kadar iyi eğitim aldığını anlatmak için övüne övüne kolejlerde, mühendislik mektebinde okuduğunu anlatmış. Kızın annesi okulları dinledikten sonra, yöresel ağızla “Be(ya) Ciloyuz?” demiş...
KARMA EĞİTİME KARŞI KARALAMA KAMPANYASI
Mehlika’yı ölüme götüren süreç, aslında kız ve erkek öğrencilerin aynı okulda okumasına yönelik karalama kampanyasıyla başlamış.Kız çocuklarını okula göndermekte tereddüt eden aileler, bu kampanyadan çok olumsuz etkilenmiş.İdareler tereddütleri gidermek için aynı yerleşkede kızlarla erkekleri ayrı mekânlarda tutmak zorunda kalmış. Aynı yerleşkede konuşamadıkları erkek arkadaşlarına mektup yazan bazı kız öğrenciler, mektuplar yakalanınca okuldan uzaklaştırılmış.
Bakın, enstitülerin mimarı İsmail Hakkı Tonguç, Eylül 1941’de bu örnekler artınca enstitü müdürlerine gönderdiği mektupta ne demiş:
“Kızları bir tarafa, erkekleri öteki tarafa ayırarak müesseseyi iki kafes haline getirmek asla doğru değildir ve bu ayırmanın neticesi olarak mektuplaşan kız-erkek iki talebeden kızı enstitüden uzaklaştırmak tedbiri, cemiyetin kadına kıyan eski telakkisinin yaşatılmasından başka bir mahiyet ve manaya haiz değildir. Kızlar kızlıklarını, erkek çocuklar da erkekliklerini bilerek müessesenin tabii hayatı içine sokulmalıdır.”
Aradan 70 yıldan fazla zaman geçti.
